Wat is cognitieve inspanning?
Cognitieve inspanning verwijst naar de mentale energie die je moet gebruiken om een taak uit te voeren waarbij denkvermogen nodig is. Taken zoals het oplossen van een puzzel, een ingewikkelde tekst lezen, of geconcentreerd luisteren naar iemand in een drukke ruimte vereisen bewuste aandacht, geheugen, verwerking en controle. Hoe moeilijker of onbekender de taak, hoe hoger de cognitieve inspanning.
Niet elke activiteit lijkt op het eerste gezicht cognitief zwaar. Sommige dingen, zoals wandelen of muziek luisteren, worden als ontspannend gezien — maar onder bepaalde omstandigheden of bij bepaalde doelgroepen kunnen ze tóch veel cognitieve energie vragen.
Is een concert bijwonen cognitief belastend?
Voor de meeste mensen is het bijwonen van een concert in eerste instantie geen typische cognitieve taak. Het draait om ontspanning, genieten van muziek, sfeer en sociale beleving. Toch kan het – afhankelijk van de situatie – wél degelijk cognitieve inspanning vereisen:
• Je moet je oriënteren in een drukke ruimte (waar sta je, waar is de uitgang?)
• Je probeert gesprekken te volgen ondanks lawaai
• Je brein verwerkt continu geluid, licht, beweging en gezichten
• Je bent sociaal bezig: reageren, lachen, meebewegen
Voor mensen zonder cognitieve of sensorische kwetsbaarheid is dit meestal goed te doen. Maar voor mensen die gevoelig zijn voor overprikkeling, kan een concert bijzonder belastend zijn.
Overprikkeling en cognitieve belasting
Overprikkeling ontstaat wanneer het brein meer prikkels binnenkrijgt dan het op dat moment kan verwerken. Dat kan sensorisch zijn (licht, geluid, drukte), cognitief (te veel informatie tegelijk), emotioneel (spanningen of sociale interacties), of een combinatie van alles.
Bij overprikkeling raakt het filtersysteem van het brein overbelast. Dingen die voorheen automatisch gingen, vragen ineens bewuste inspanning. Denk aan:
• Het moeten filteren van gesprekken uit achtergrondgeluid
• Je aandacht erbij houden terwijl je sensorisch wordt overstimuleerd
• Moeite met schakelen of plannen
• Snel vermoeid raken van licht, lawaai of drukte
In deze context wordt een concert geen ontspannen activiteit meer, maar een situatie die zowel sensorisch als cognitief uitputtend is.
De impact bij post-COVID (Long COVID)
Bij mensen met Long COVID is het cognitieve systeem vaak extra kwetsbaar. Veel voorkomende symptomen zijn:
• Brain fog: moeite met concentratie, geheugen en helder denken
• Mentale en fysieke vermoeidheid
• Sensorische overgevoeligheid
• Post-exertionele malaise (PEM): een verergering van klachten na minimale inspanning
Een ogenschijnlijk lichte activiteit – zoals naar een concert gaan – kan leiden tot een disproportionele terugslag. Symptomen kunnen uren tot dagen later verergeren en herstel kan lang duren.
Wetenschappelijke onderbouwing:
• Onderzoek wijst op blijvende verstoring van hersenstructuren en hersenfunctie bij post-COVID, met name in gebieden die verantwoordelijk zijn voor informatieverwerking en cognitieve controle (o.a. hippocampus en cingulate cortex).
• PEM is klinisch erkend als een kernsymptoom van Long COVID (en ME/CVS), waarbij objectieve metingen zoals de 2-daagse cardiopulmonale inspanningstest (CPET) aantonen dat herstel na inspanning afwijkend is.
• Prikkels als fel licht, lawaai, drukte en sociaal contact kunnen leiden tot een overbelasting van het centrale zenuwstelsel.
(Bronnen: PMC, RTHM, Wikipedia CPET)
Praktische gevolgen voor mensen met Long COVID of overprikkelingsgevoeligheid
Voor wie leeft met Long COVID of sensorische overgevoeligheid betekent dit dat een avondje uit – hoe leuk het ook lijkt – strategisch gepland moet worden, of soms zelfs beter vermeden kan worden. Concrete adviezen zijn:
• Bezoek prikkelarme of kleine concerten met zitplaatsen
• Gebruik noise-cancelling koptelefoons of oordoppen
• Bouw voldoende rust in voor en na het evenement
• Let op eerste signalen van overprikkeling (hoofdpijn, wazig zicht, duizeligheid, afwezig gevoel)
• Zoek alternatieven zoals livestreams of rustige akoestische muziek
Conclusie
Hoewel een concertbezoek voor veel mensen een vorm van ontspanning is, kan het voor anderen – zoals mensen met overprikkelingsgevoeligheid of Long COVID – leiden tot serieuze cognitieve en fysieke overbelasting. De combinatie van sensorische prikkels, sociale interactie en mentale inspanning maakt het een activiteit met een hoge cognitieve kostprijs.
Voor deze doelgroep is het belangrijk om de eigen grenzen serieus te nemen en steun te krijgen in het plannen, afstemmen of aanpassen van sociale en culturele activiteiten.
