Een groeiende groep mensen houdt weken tot maanden na een SARS-CoV-2-infectie aanhoudende klachten: vermoeidheid, benauwdheid, “brain fog”, somberheid en angst. In een observationele studie (n=79) uit het Inova Health System (VS) is onderzocht of bepaalde bloedwaarden – met name ontstekingsstoffen (cytokinen/chemokinen) en stresshormonen (catecholaminen) – samenhangen met de ernst van deze klachten en met zelfgerapporteerde kwaliteit van leven. De auteurs richtten zich op twee kandidaten die er uitsprongen: epinefrine (adrenaline) en interleukine-1β (IL-1β).
Wat heeft de studie gedaan?
Van 79 volwassenen (gemiddeld 51 jaar; 52% vrouw) met een doorgemaakte COVID-19-infectie werden bloedmonsters en uitgebreide patient-reported outcomes (PRO’s) verzameld tijdens een in-person onderzoeksbezoek. De PRO’s omvatten onder meer:
- FACIT-F (vermoeidheid en fysieke/emotionele/functionele/sociaal welbevinden),
- EQ-5D (gezondheidsgerelateerde kwaliteit van leven),
- PHQ-9 (depressieve klachten),
- GAD-7 (angst),
- en een cognitieve testbatterij (PCCOG).
In het serum maten de onderzoekers een breed panel aan micro-analyten (o.a. IL-1β, IL-6, IL-10, IL-17, CCL2, IFN-α, BDNF, VEGF, IGF, fractalkine, epinefrine, serotonine en ORM). Met Spearman-correlaties werd gekeken welke stoffen het sterkst samenhingen met klachten en functioneren.
Belangrijkste resultaten in gewone taal
- De PASC-groep rapporteerde meer vermoeidheid en lager fysiek en emotioneel welbevinden dan populatienormen.
- Epinefrine liet de meest consistente verbanden zien met PRO-scores: hogere epinefrinespiegels hingen samen met minder vermoeidheid en beter fysiek/functioneel welbevinden (FACIT-F; p<0,05).
- IL-1β correleerde omgekeerd met welbevinden: hogere IL-1β ging samen met lager fysiek en emotioneel welbevinden, meer angst (GAD-7) en lagere PCCOG-scores (p<0,05).
- Visualisaties (heatmaps) onderstreepten dat epinefrine en IL-1β de duidelijkste “signalen” gaven tussen alle gemeten analyten.
Waarom is dit relevant?
De zoektocht naar biomarkers voor long COVID is urgent: objectieve maatstaven kunnen helpen om:
- patiënten beter te stratificeren (wie herstelt spontaan, wie blijft klachten houden?),
- het beloop te volgen (monitoring van verbetering of verergering), en
- toekomstige behandelingen te richten op onderliggende mechanismen (ontstekingsremming, moduleren van stress-/HPA-as).
Deze studie suggereert dat epinefrine (mogelijk als afspiegeling van de stress- of HPA-as-respons) en IL-1β (klassieke pro-inflammatoire cytokine) twee biologisch plausibele kandidaten zijn om de klinische toestand en herstel bij PASC te volgen.
Plaatsbepaling en nuance
- Sterktes: breed panel van micro-analyten; combinatie met gevalideerde PRO’s; focus op klinisch relevante uitkomsten (vermoeidheid, kwaliteit van leven, cognitie).
- Beperkingen: kleine steekproef (n=79), cross-sectioneel (verband ≠ oorzaak), geen correctie voor multipliciteit, selectie op in-person bezoek kan bias geven. Daarom zijn de resultaten hypothese-vormend en vragen ze om replicatie in grotere, longitudinale cohorten.
Wat kun je hier als clinicus of patiënt mee?
- Overweeg – waar beschikbaar in onderzoekssetting – seriële metingen van epinefrine en IL-1β naast PRO’s om het beloop te volgen.
- Blijf inzetten op multimodale zorg (activiteit op maat, symptoomgestuurde revalidatie, aanpak van angst/depressie, slaapoptimalisatie).
- Zie epinefrine/IL-1β niet als diagnostische “test” voor PASC, maar als potentiële ‘volgmarkers’ die in studies kunnen helpen bepalen of interventies effect hebben.
Link naar het oorspronkelijke artikel:
https://www.dovepress.com/associations-between-inflammatory-and-catecholamine-markers-and-clinic-peer-reviewed-fulltext-article-IJGM
Nader toegelicht
- PASC/long COVID: klachten en beperkingen die ≥4 weken na een acute SARS-CoV-2-infectie ontstaan of persisteren.
- Catecholaminen (epinefrine/adrenaline): stresshormonen uit bijniermerg; onderdeel van de HPA-as/stressrespons.
- IL-1β: pro-inflammatoir cytokine dat ontstekingsprocessen aanjaagt; vaak verhoogd bij systemische activatie van het immuunsysteem.
- HPA-as: hypothalamus-hypofyse-bijnier-as, reguliert stressrespons (CRH → ACTH → cortisol) en beïnvloedt immuunsysteem.
- PRO’s: patient-reported outcomes; gevalideerde vragenlijsten die gezondheidstoestand vanuit patiëntperspectief meten.
- FACIT-F: vragenlijst voor vermoeidheid en welbevinden (hogere score = beter).
- PHQ-9 / GAD-7: vragenlijsten voor depressie resp. angst (hogere score = meer klachten).
- PCCOG: testbatterij voor cognitieve functies na COVID.
