Long COVID is een chronische aandoening die ontstaat na infectie met SARS-CoV-2 en wordt gekenmerkt door aanhoudende, vaak invaliderende symptomen zoals vermoeidheid, cognitieve stoornissen (“brain fog”), kortademigheid en verstoringen van het autonome zenuwstelsel. Steeds meer onderzoek wijst op sterke overeenkomsten met auto-immuunziekten, vooral op het vlak van langdurige immuundisregulatie.
Bij mensen met genetische of immunologische kwetsbaarheid kan het virus leiden tot de productie van autoantilichamen die gericht zijn tegen cytokinen, membraanreceptoren en componenten van het autonome zenuwstelsel. Deze autoantilichamen kunnen de neuro-immuunbalans verstoren en belangrijke ontstekingsremmende mechanismen onderdrukken, zoals de cholinerge anti-inflammatoire reflex. Hierdoor ontstaat een chronische staat van ontsteking en auto-immuniteit.
Een sleutelfactor in dit proces is inflammaging – een toestand van chronische, laaggradige ontsteking die met veroudering gepaard gaat. Deze inflammatoire basistoestand kan mensen vatbaarder maken voor Long COVID en kan bovendien verergerd worden door de voortdurende immuunactivatie die kenmerkend is voor deze aandoening.
De auteurs stellen een nieuw conceptueel raamwerk voor waarin inflammaging, verlies van immuuntolerantie en autonome disfunctie elkaar versterken en samen de basis vormen voor de pathofysiologie van Long COVID. In dit model is er sprake van een vicieuze cirkel waarin:
- Ontregelde aangeboren immuniteit leidt tot chronische ontsteking en verlies van tolerantie;
- Autoantilichamen reageren op lichaamseigen structuren, met name in het autonome zenuwstelsel;
- Sympathische overactiviteit en verzwakte parasympathische (vagale) regulatie leiden tot blijvende immuun- en vaatdysfunctie;
- En inflammaging als katalysator fungeert die deze processen vergemakkelijkt en versterkt.
Long COVID wordt in dit licht gezien als een Dyshomeostasis Syndrome: een aandoening waarbij de onderlinge balans tussen grote fysiologische systemen (immuunsysteem, autonoom zenuwstelsel, neuro-endocriene as) structureel is verstoord. Dit verklaart de verscheidenheid aan symptomen en het multisysteemkarakter van de ziekte.
In het artikel wordt ook aandacht besteed aan opkomende biomarkers, waaronder:
- Ontstekingscytokinen zoals IL-6, TNF-α;
- Autoantilichamen tegen autonome receptoren;
- Immuuncelprofielen (fenotypes);
- Epigenetische modificaties, zoals DNA-methylatie;
- Hartslagvariabiliteit (HRV) als maat voor autonome functie.
Deze biomarkers kunnen helpen bij het vroegtijdig identificeren van mensen met verhoogd risico op Long COVID en bieden kansen voor gepersonaliseerde diagnostiek en behandeling. Biologische verouderingsklokken die inflammaging meten, zouden hierbij in de toekomst een centrale rol kunnen spelen.
Kernboodschap:
Long COVID is geen eenduidige aandoening, maar een syndroom waarbij langdurige immuundisbalans, auto-immuniteit en verstoring van het autonome zenuwstelsel elkaar wederzijds versterken. Vooral inflammaging en verlies van homeostatische regulatie maken het ziektebeeld hardnekkig. Inzicht in deze mechanismen opent nieuwe deuren voor diagnostiek, risicobeoordeling en gerichte therapie.
De publicatie is hier te raadplegen: https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1359610125000826?via%3Dihub
