Inleiding
De coronapandemie heeft niet alleen onze fysieke gezondheid beïnvloed, maar ook het dagelijks functioneren van miljoenen mensen op sociaal, economisch en psychologisch vlak. Een van de meest onderzochte nasleepen van een SARS-CoV-2-infectie is “long COVID”: een aanhoudend syndroom waarbij klachten langer dan 12 weken na de initiële infectie blijven bestaan. Een van de meest voorkomende symptomen van long COVID is slaapstoornis. Maar is slechte slaap slechts een symptoom? Of is er meer aan de hand?
Een recente publicatie uit de prestigieuze COVIDENCE UK-studie (geregistreerd onder ClinicalTrials.gov, NCT04330599) getiteld “Bidirectional relationship between sleep problems and long COVID: a longitudinal analysis of data from the COVIDENCE UK study” biedt nieuwe inzichten in deze kwestie. De studie suggereert een tweerichtingsverkeer tussen slaapkwaliteit en long COVID: niet alleen leidt long COVID tot slaapproblemen, maar mensen met een slechtere slaap vóór de infectie lopen ook een verhoogd risico op het ontwikkelen van long COVID.
Onderzoeksmethode en deelnemers
COVIDENCE UK is een grootschalige, longitudinale, populatiegebaseerde studie waarin volwassenen uit het VK gedurende meerdere jaren gevolgd zijn. Voor deze analyse werden 3994 niet-gehospitaliseerde deelnemers met een bevestigde SARS-CoV-2-infectie onderzocht. Daarnaast werd bij 6860 deelnemers gekeken naar veranderingen in slaapduur in de maanden na infectie.
De studie gebruikte vragen uit de Pittsburgh Sleep Quality Index om slaapkenmerken te beoordelen, en keek naar zowel slaapduur als -efficiëntie. Long COVID werd gedefinieerd als symptomen die ten minste 12 weken na infectie aanhielden. Data werden maandelijks verzameld, wat zeldzaam is in dergelijk onderzoek en een gedetailleerd beeld oplevert van de evolutie van klachten.
Belangrijkste bevindingen
Uit de analyses bleek dat slechtere slaapkwaliteit vóór de infectie sterk geassocieerd was met een verhoogd risico op het ontwikkelen van long COVID. In vergelijking met mensen met goede slaapkwaliteit, hadden mensen met middelmatige tot slechte slaapkwaliteit tot bijna twee keer zoveel kans op long COVID.
Ook grotere schommelingen in slaapefficiëntie voor de infectie bleken een risicofactor te zijn. Opvallend was dat slaapduur op zichzelf geen significante voorspeller was, tenzij deze gepaard ging met lage efficiencyscores.
Na de infectie nam de slaapduur bij de meeste deelnemers licht toe (gemiddeld 0,11 uur per nacht), vooral bij mensen met een ernstigere infectie. Deze verhoging normaliseerde echter doorgaans binnen één maand. Bij deelnemers met long COVID bleef de slaapduur minder stabiel: sommigen sliepen langer, anderen korter, afhankelijk van het al dan niet rapporteren van slaapproblemen.
Wat betekent dit?
De bevindingen bevestigen dat de relatie tussen slaap en long COVID niet eenzijdig is. Mensen met slechtere slaap vóór besmetting lijken kwetsbaarder te zijn voor langdurige nasleep, mogelijk door mechanismen zoals chronische ontsteking, verminderde immunologische weerbaarheid of bestaande mentale klachten.
De beperkte en tijdelijke veranderingen in slaapduur na een infectie lijken geruststellend voor de meeste mensen zonder long COVID. Voor hen keert het slaappatroon vaak binnen een maand terug naar het oude niveau.
Sterktes en beperkingen
De sterkte van dit onderzoek ligt in het gebruik van prospectief verzamelde data, met maandelijkse opvolging en een grote steekproef. De meeste eerdere studies waren retrospectief en onderhevig aan geheugenbias. Een beperking is echter dat de metingen van slaap zelfgerapporteerd waren en dus subjectief. Bovendien was de studiepopulatie niet volledig representatief voor de algemene bevolking (70% vrouw, 93% wit).
Conclusie en implicaties
Deze studie onderstreept het belang van goede slaap als preventieve gezondheidsfactor. Het benadrukt ook dat slaapstoornissen niet alleen een symptoom zijn van long COVID, maar mogelijk ook een onderliggende risicofactor. Dit opent de deur voor gerichte preventieve maatregelen en behandeling, waarin slaaphygiëne en slaaptherapie een centrale plaats kunnen innemen.
Bronvermelding:
“Bidirectional relationship between sleep problems and long COVID: a longitudinal analysis of data from the COVIDENCE UK study”, gepubliceerd in juni 2024. ClinicalTrials.gov ID: NCT04330599.
https://bmjopenrespres.bmj.com/content/12/1/e002506
