Veel mensen met long covid ervaren tijdens cognitieve inspanning – zoals het lezen van complexe teksten of werken achter een laptop – een toename van druk in het hoofd of een licht, duizelig gevoel. Deze klachten kunnen het dagelijks functioneren sterk beperken. De oorzaak ligt vaak in een combinatie van post-exertionele malaise (PEM) en dysautonomie – twee veelvoorkomende kenmerken van long covid. Hieronder worden de belangrijkste mechanismen toegelicht.
1. Hersenmist en overgevoeligheid van het brein
Bij long covid is vaak sprake van neuro-inflammatie of een verstoring van de hersenfunctie, waardoor cognitieve taken veel zwaarder vallen. Het verwerken van complexe informatie kost meer mentale energie dan normaal. Dit kan leiden tot:
- Mentale vermoeidheid
- Drukgevoel in het hoofd
- Duizeligheid of een licht gevoel in het hoofd
2. Dysautonomie: een verstoord autonoom zenuwstelsel
Het autonome zenuwstelsel regelt automatisch processen als hartslag, bloeddruk en hersendoorbloeding. Long covid kan dit systeem ontregelen, wat onder andere leidt tot:
- Orthostatische intolerantie (klachten bij rechtop zitten of staan)
- Onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen tijdens inspanning
- Gevoel van licht worden in het hoofd
3. Verstoorde hersendoorbloeding (cerebrale hypoperfusie)
Bij mentale inspanning stijgt normaal gesproken de behoefte aan zuurstof en glucose in de hersenen. Als door een verstoorde doorbloeding onvoldoende toevoer plaatsvindt, ontstaat er:
- Brain fog
- Druk op het hoofd (vaak ervaren als een “band” rond het hoofd)
- Gevoel van uit het lichaam te zijn of zweverigheid
4. Overprikkeling en sensorische intolerantie
Long covid maakt het brein vaak gevoeliger voor externe prikkels. Lichamelijke en mentale overprikkeling – bijvoorbeeld door fel licht, schermgebruik of geluiden – kunnen leiden tot:
- Overbelasting van de hersenen
- Drukkend gevoel in het hoofd
- Misselijkheid of duizeligheid
5. Mogelijke toename van intracraniële druk
Er wordt gesuggereerd dat ontsteking van de hersenen of hersenvliezen bij sommige patiënten leidt tot een lichte stijging van de druk binnen de schedel, wat ook een drukkend of zwaar gevoel in het hoofd kan verklaren.
Waarom gebeurt dit vaak niet bij tv kijken?
Veel mensen met long covid merken op dat ze weinig of geen klachten ervaren bij tv kijken, terwijl lezen of laptopgebruik wél klachten uitlokken. Dit verschil is goed te verklaren:
- Tv kijken is passiever. Het vraagt weinig actieve mentale inspanning of geheugenbelasting. Bij lezen of werken ben je continu actief informatie aan het verwerken.
- Oogbelasting is lager. Bij tv kijken zijn oogbewegingen en scherpstelactiviteiten minimaal, terwijl lezen en computeren constant visuele inspanning vereisen.
- De houding speelt mee. Tv kijken gebeurt vaak liggend of half-liggend, wat gunstiger is voor de hersendoorbloeding, vooral bij mensen met orthostatische intolerantie.
- Minder multitasking. Tv kijken vraagt meestal geen wisseling tussen taken, typen of plannen. Laptopwerk vereist juist voortdurende cognitieve schakelingen.
- Beeldschermintensiteit. Tv-schermen staan verder weg en zijn visueel minder intens dan een laptop of smartphone dichtbij het gezicht.
Wat kun je doen om deze klachten te verminderen?
Hoewel deze klachten hardnekkig kunnen zijn, zijn er manieren om ermee om te gaan of ze te verlichten:
- Cognitieve pacing: beperk mentale inspanning tot korte, beheersbare periodes met veel rustmomenten.
- Gebruik een schermfilter of werk in een prikkelarme omgeving om visuele overbelasting te voorkomen.
- Werk in een liggende of half-liggende houding om de bloedtoevoer naar de hersenen te verbeteren.
- Zorg voor voldoende hydratatie en zoutinname, vooral bij klachten die lijken op POTS of orthostatische intolerantie.
Tot slot
Deze klachten zijn reëel, veelvoorkomend en deels verklaarbaar vanuit bekende fysiologische mechanismen. Begrip van de onderliggende oorzaken helpt om er beter mee om te gaan en passende aanpassingen te maken in het dagelijks leven. Voor wie hier langdurig last van heeft, kan begeleiding door een revalidatiearts, ergotherapeut of neuropsycholoog uitkomst bieden.
